12/15/2025 8:16:00 AM

Làng du lịch Gò Cỏ (Sa Huỳnh, Quảng Ngãi) với cảnh quan hoang sơ và dấu tích văn hóa hàng nghìn năm là điểm trải nghiệm cộng đồng nổi bật. Từ khi được công nhận OCOP năm 2020, Gò Cỏ được xem như mô hình du lịch gắn bảo tồn di sản với phát triển cộng đồng.

Làng biển cổ và câu chuyện làm du lịch từ chính ngôi nhà mình

Gò Cỏ nép mình trên dải gò đồi ven biển Sa Huỳnh, nơi thiên nhiên tạo nên những đường cong mềm mại giữa núi đá, cát vàng và biển xanh. Dù nhỏ bé, làng lại lưu giữ nhiều tầng văn hóa của người Việt cổ, Sa Huỳnh, Chămpa và Đại Việt, khiến mỗi bước chân qua đây như chạm vào lớp trầm tích lịch sử kéo dài hàng thiên niên kỷ. 

Điểm nhấn độc đáo của Gò Cỏ là hệ thống đường đá cổ, giếng cổ và miếu thờ in dấu tích trăm năm của người Chăm. Dọc theo các gò cát cao, khu mộ chum có niên đại 2.500 năm vẫn còn hiện diện như một chứng nhân của nền văn hóa Sa Huỳnh rực rỡ. Những con đường đá nhỏ quanh co, những thửa ruộng bậc thang thấp thoáng cạnh bờ cát dịu êm đã tạo nên nét đẹp riêng khó trộn lẫn của Gò Cỏ.

Toàn làng chỉ có 83 hộ dân sinh sống trên diện tích khoảng 105 ha, nằm men theo triền núi đá hướng thẳng ra biển. Đá ở Gò Cỏ xuất hiện trong từng nếp nhà, từng vách cổng, từng đoạn đường, như gắn bó với đời sống cư dân qua bao biến cố lịch sử. Làng vẫn giữ được nếp sinh hoạt truyền thống, cảnh quan gần như nguyên bản, không ồn ào hàng quán, không bê tông hóa quá mức.

Để đánh thức tiềm năng ấy, tháng 4/2019, Hợp tác xã cộng đồng điều phối làng Gò Cỏ (HTX Gò Cỏ) được thành lập. Sự ra đời của hợp tác xã mở ra hướng đi mới cho người dân, giúp họ hiểu rõ giá trị di sản và cách gìn giữ bằng tạo sinh kế trên chính mảnh đất cằn quê nghèo. Nhờ hoạt động hiệu quả, nhận thức của cộng đồng ngày càng được nâng cao, người dân nơi đây đã chủ động bảo tồn tài nguyên, cải thiện môi trường, phục dựng văn hóa và phát triển dịch vụ phục vụ du khách.

Chỉ sau vài năm, những ngư dân từng quen với tay lưới, những nông dân gắn bó ruộng đồng nay đã trở thành chủ nhân của những căn homestay, nghệ nhân bài chòi và là những hướng dẫn viên chân thực nhất giới thiệu về lịch sử truyền thống, văn hoá của quê hương mình. Du khách đến Gò Cỏ sẽ không thấy nhà hàng hay quán ăn, bởi mỗi bữa cơm đều được chuẩn bị trong chính bếp nhà dân. Với phương châm “Có cá ăn cá, có rau ăn rau”, những món ăn bình dị từ vườn nhà và biển quê, được chế biến theo lối mộc mạc nhưng lại khiến thực khách nhớ mãi.

Bà Huỳnh Thị Thương, một trong những hộ tham gia khởi nghiệp đầu tiên tại làng, bồi hồi nhớ lại những ngày đầu ông Đoàn Sung (người nay là Chủ tịch HĐQT Hợp tác xã cộng đồng điều phối làng Gò Cỏ) đến với Gò Cỏ gặp gỡ người dân, đặt nền móng ban đầu cho du lịch Gò Cỏ ngày nay.

“Chồng cô mất lúc cô mới ngoài 30 tuổi, cả đời làm thuê làm mướn mà cũng chỉ vài ba đồng mỗi tháng. Hồi chú về (ông Sung - PV), mọi người hoang mang lắm, đất đá tùm lum, trồng trọt còn khó thì làm du lịch cái nỗi chi? Sau chú tổ chức đi thăm quan, học tập, về cô quyết tâm lắm, rồi cũng cùng bà con theo chú Sung học hỏi, xây dựng mô hình. Từ cày thuê cuốc mướn, giờ được làm chủ mái nhà tranh “đẻ” ra tiền, được gặp gỡ mọi người từ khắp nơi tới, vui nhất là có thể nói tiếng nước ngoài bằng cái điện thoại, cuộc sống đổi thay lắm”, bà Thương chia sẻ.

Du lịch cộng đồng làm thay đổi diện mạo làng quê nghèo

Hiện nay, HTX Gò Cỏ có 37 thành viên, xây dựng được 15 homestay đủ chuẩn đón khách, 5 thuyền nan phục vụ tham quan biển gần bờ, 5 hướng dẫn viên đã qua đào tạo và 8 hộ kinh doanh dịch vụ ăn uống. Đường làng, cổng ngõ được chỉnh trang xanh - sạch - đẹp. Các nghề truyền thống như đan lưới, dựng nhà tranh, hát bài chòi… được phục hồi, tạo nên hệ sinh thái văn hóa phong phú phục vụ du khách.

Bà Trần Thị Thu Thuỷ, PGĐ Hợp tác xã cộng đồng điều phối làng Gò Cỏ, chia sẻ: “Thành viên HTX phải là người bản địa, ít nhất ba đời sinh sống tại Gò Cỏ. Tiêu chí này giúp giữ gìn phương ngữ, truyền thống văn hóa và khuyến khích lớp trẻ hồi hương lập nghiệp”.

Trong số những người tiên phong làm du lịch có bà Nguyễn Thị Dần (67 tuổi). Bà đã cải tạo hai phòng trong ngôi nhà tranh vách đất để đón khách.

“Trước đây tôi chỉ quen đan lưới chờ chồng đi biển về. Từ ngày làm du lịch, tôi được gặp gỡ nhiều người, kể cho họ nghe về cuộc sống làng biển. Thu nhập tăng lên, cuộc sống cũng nhiều niềm vui hơn”, bà Dần nói.

Nhiều du khách cũng để lại ấn tượng sâu sắc sau khi ghé Gò Cỏ. Anh Trần Văn Thanh (Hải Phòng) chia sẻ: “Đến đây mà cứ như không phải đi du lịch. Không xô bồ, không thương mại hóa. Chỉ có tiếng gió, tiếng sóng và tiếng cười của người dân. Bữa ăn dân dã nhưng ngon lạ lùng, bởi thực phẩm đều do chính chủ nhà trồng hoặc đánh bắt”.

Ông Đoàn Sung, Chủ tịch Hội đồng quản trị HTX, cho biết, từ năm 2019 đến nay, trung bình mỗi năm Gò Cỏ đón hơn 7.000 lượt khách (trừ hai năm dịch Covid-19). Riêng năm 2025, làng đón gần 10.000 lượt khách, lượng khách lưu trú tăng gấp đôi so với năm trước. Hình ảnh Gò Cỏ lan tỏa, kết nối với nhiều điểm du lịch lân cận như đồng muối Sa Huỳnh, nhà trưng bày Văn hóa Sa Huỳnh, đầm An Khê, biển Hóc Mó, biển Vũng Bàng, Hang Én…

Hướng tới mô hình du lịch bền vững

Tháng 12/2020, Gò Cỏ được UBND tỉnh Quảng Ngãi công nhận là điểm du lịch cộng đồng OCOP 3 sao đầu tiên của địa phương này. Hợp tác xã đang hướng tới mục tiêu đạt chuẩn OCOP 5 sao, xây dựng mô hình du lịch bền vững hơn trong tương lai.

Theo đại diện phường Sa Huỳnh, Gò Cỏ hiện là điểm đến du lịch xanh, mỗi ngày đón nhiều lượt du khách trong và ngoài nước. Điều đáng mừng là 90% thu nhập du lịch thuộc về người dân, 10% dành cho các hoạt động công ích và điều phối, giúp đảm bảo mô hình phát triển hài hòa và bền vững.

Gò Cỏ cũng vinh dự là 1 trong 6 làng đại diện Việt Nam tham gia giải thưởng “Làng du lịch tốt nhất” lần thứ 5 của UN Tourism năm 2025 - minh chứng cho sức hấp dẫn và giá trị của mô hình du lịch cộng đồng tại đây.

Tỉnh Quảng Ngãi đang hướng tới xây dựng Gò Cỏ thành mô hình tiêu biểu trong liên kết “bốn nhà”: Nhà nước - nhà nghiên cứu - doanh nghiệp - cộng đồng địa phương, nhằm tạo việc làm ổn định và phát triển du lịch toàn diện.

Mặc dù đạt nhiều kết quả tích cực, du lịch Gò Cỏ vẫn đối mặt với không ít khó khăn. Theo ông Đoàn Sung, Gò Cỏ và vùng lân cận nằm trong khu vực di tích quốc gia đặc biệt Văn hóa Sa Huỳnh và thuộc khu vực biên giới biển, nên một số hoạt động của khách nước ngoài bị hạn chế, đặc biệt là việc lưu trú qua đêm. Cơ sở lưu trú đạt chuẩn còn ít, phần nào hạn chế khả năng thu hút khách lưu trú dài ngày. Hơn nữa, hệ thống giao thông kết nối nhỏ hẹp cũng là khó khăn trong việc tiếp cận.

Trao đổi với Phóng viên Tạp chí Kinh tế Môi trường ông Nguyễn Lâm Cảnh, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã tỉnh Quảng Ngãi, cho biết, Hợp tác xã Cộng đồng điều phối Làng Gò Cỏ là một trong những mô hình tiêu biểu nhất của tỉnh Quảng Ngãi trong lĩnh vực du lịch cộng đồng.

Từ khi thành lập năm 2019 đến nay, HTX đã tạo ra những chuyển biến rõ rệt trong nhận thức và sinh kế của người dân. HTX đã góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa - thiên nhiên - di sản của Gò Cỏ. Những câu chuyện về văn hóa Sa Huỳnh, Chăm Pa, nghề muối, nghề gốm… được đưa vào sản phẩm du lịch một cách chân thật, sống động, giúp du khách hiểu sâu hơn về đời sống địa phương.

HTX đã góp phần tạo sinh kế bền vững cho cộng đồng, đặc biệt là lao động nữ - đội ngũ làm lưu trú, ẩm thực, trải nghiệm, bài chòi, đan lưới, hướng dẫn viên… Qua đó tăng thu nhập, giữ chân lao động trẻ ở lại quê hương lập nghiệp.

Cùng với đó, HTX đã đóng vai trò cầu nối đưa hình ảnh Gò Cỏ ra ngoài tỉnh, quốc gia và quốc tế. Những sự kiện lớn như Hội nghị du lịch cộng đồng Đông Nam Á, Festival Làng nghề Việt Nam, hồ sơ gửi UN Tourism… là lời khẳng định, cho thấy tiềm năng và vị thế ngày càng nâng cao của mô hình. Và điều quan trọng nhất là HTX đã giúp người dân đồng thuận cùng nhau bảo tồn tài nguyên, cảnh quan, gìn giữ “đặc trưng Gò Cỏ” trong từng quyết định phát triển.

Bên cạnh những thuận lợi, cùng nhiều thành tựu đạt được, theo Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Quảng Ngãi, HTX Gò Cỏ cũng đang đối mặt với một số khó khăn; trong đó, phải kể đến hạ tầng lưu trú phục vụ du khách, đặc biệt là khách quốc tế còn hạn chế.

Nhiều du khách nước ngoài mong muốn có nơi nghỉ đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh, tiện nghi và an toàn theo thói quen của họ, nhưng số lượng cơ sở lưu trú đạt chuẩn tại Gò Cỏ còn ít. Điều này dẫn tới làm giảm sức hút của điểm đến, nhất là với những nhóm khách dài ngày hoặc khách trải nghiệm.

“Với vai trò Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh, tôi có một số mong muốn để mô hình Gò Cỏ tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong giai đoạn tới:

Thứ nhất, mong muốn các sở, ban, ngành và chính quyền địa phương tiếp tục quan tâm đầu tư hạ tầng du lịch, đặc biệt là hệ thống lưu trú đạt chuẩn, vệ sinh môi trường, bãi đỗ xe, biển chỉ dẫn… để nâng cao trải nghiệm của du khách.

Thứ hai, Liên minh HTX mong muốn đồng hành cùng HTX trong đào tạo nhân lực, kể cả kỹ năng quản trị, hướng dẫn viên, truyền thông, ngoại ngữ… để Gò Cỏ không chỉ đẹp về cảnh quan mà còn chuyên nghiệp trong cung cấp dịch vụ.

Thứ ba, chúng tôi kỳ vọng sẽ có thêm nhiều chính sách hỗ trợ đặc thù cho mô hình HTX du lịch cộng đồng, nhất là trong kêu gọi vốn, chuyển đổi số, liên kết tour - tuyến với các điểm du lịch trọng điểm của tỉnh. Cuối cùng, tôi mong muốn HTX Gò Cỏ tiếp tục là hình mẫu của sự đồng thuận cộng đồng, giữ gìn được bản sắc văn hóa, đồng thời phát triển kinh tế bền vững, trở thành điểm sáng quốc gia trong du lịch cộng đồng”, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Quảng Ngãi nhấn mạnh.

Quân Nguyễn 

(Quangngai.gove.vn)

Lượt xem : 20