quản lý tòa nhà

Rừng tại huyện Nguyên Bình (Ảnh theo sgtt.vn)

Theo lời kể của các cụ cao niên địa phương thì dãy núi này ngày xưa có tên là núi “ Mậy Vác”. Mậy – tiếng của đồng bào Tày nghĩa là cây. Còn “Vác” là tên của cây. Đây chính là cây Vù hương có tên khoa học là Cinnamomum parthenoxylon, một loài thực vật có giá trị kinh tế cao, bởi rễ, thân, vỏ, lá, hạt đều có chứa tinh dầu, gỗ rất tốt không bị mọt, có mùi thơm đặc biệt nên rất được ưa chuộng, đây là loài đặc hữu (ENdemic) của Việt Nam đã được ghi trong Sách đỏ Việt Nam (2007) ở mức độ bị đe dọa cực kỳ nguy cấp, ký hiệu CR (Critical endengered). Đây cũng là một tiêu chí mà đồng bào nơi đây đã am hiểu về giá trị của nguồn gen tự nhiên quý hiếm này nên từ xưa đã gắn cho ngọn núi có tên là núi “Mậy Vác”.

Hiện tại, rừng núi nơi đây vẫn còn giữ được tính nguyên thủy, tiềm ẩn biết bao nhiêu điều kỳ thú về giá trị khoa học và nhân văn của Cao Bằng nói riêng và Đông bắc Bắc bộ nói chung. Chính đây cũng là lý do đã và đang tập hợp các nhà khoa học tự nhiên, khoa học xã hội trong nước và quốc tế quan tâm đi đến với Nguyên Bình, với Cao Bằng, với Phia Oắc – Phia Đén...

Ngay từ đầu thế kỷ XX, dãy núi này đã lọt vào tầm nhìn của người Pháp. Họ đã chọn núi Phia Oắc - Phia Đén làm nơi nghỉ mát, hưởng thụ các tài nguyên khí hậu và tài nguyên sinh vật độc đáo. Nơi đây hiện vẫn còn các dấu tích của các biệt thự, nhà nghỉ của các công chức thời Pháp.

Ý thức được tầm quan trọng và chức năng sinh thái của khu rừng đầu nguồn Phia Oắc, dưới sự chỉ đạo của Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Cao Bằng, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam phối hợp với Trung Tâm Địa Môi trường và Tổ chức Lãnh thổ, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường tỉnh Cao Bằng đã tiến hành nghiên cứu khảo sát đánh giá hiện trạng tài nguyên thiên nhiên và ĐDSH khu rừng đặc dụng Phia Oắc - Phia Đén nhằm làm cơ sở khoa học cho việc quy hoạch bảo tồn, phát triển phục vụ cho sự nghiệp phát triển bền vững ở huyện Nguyên Bình nói riêng và Cao Bằng nói chung.

Qua kết quả nghiên cứu và kết hợp với tham khảo tài liệu liên quan, cho thấy đây là một khu rừng còn giữ được nhiều nét nguyên sinh, bởi các HST rừng kín thường xanh mưa ẩm á nhiệt đới núi cao, rừng kín thường xanh mưa ẩm á nhiệt đới núi thấp, rừng hỗn giao gỗ - tre nứa, cấu trúc 4 tầng với độ che phủ lớn. Đặc biệt có một số HST đặc trưng cho vùng núi cao như: HST rừng lùn, rừng rêu. Trong thảm có hàng ngàn loài thực vật, trong đó có một số loài cây có giá trị kinh tế và giá trị bảo tồn cao như: Cây vù hương hay còn gọi là re hương (Cinnamomumparthenoxylon), lát hoa (Chukiasia tabularis), sến mật (Madhuca pasquieri), nghiến (Excentrodendrontonkinensis), dẻ tùng (Amentotaxus argootaenia) cùng với nhiều cây thuốc quý, quần thể phong lan, đa dạng cây cho quả như: trám trắng, trám đen, bứa, dọc, dâu da, vải, nhãn rừng, sung, vả, me v.v... Với các thảm xanh bốn mùa tươi tốt, là nơi tạo điều kiện sinh tồn cho khu hệ động vật hoang dã; bước đầu đã thống kê gần 80 loài động vật có vú, hàng trăm loài chim, bò sát và lưỡng cư, hàng vạn các loài côn trùng (cánh cứng, bướm, chuồn chuồn) cùng các loài thủy sinh vật trong các khe, suối. Trong đó có một số loài thuộc diện quý hiếm, có tên trong Sách đỏ Việt Nam (2007), Sách đỏ Thế giới (2010) và Nghị định 32/2006 /NĐ-CP của Chính phủ về quản lý thực vật, động vật rừng nguy cấp quý hiếm như: Hươu xạ (Moschus berezovski caobangensis), sơn dương (Naemorhedus sumatrensis), cu li lớn (Nycticebus coucang), cu ly nhỏ (Nycticebus pygmaeus), vượn đen Đông bắc (Nomascus concolor), khỉ cộc (Macaca arctoides), gấu ngựa (Ursus thibethanus), cầy sao (Prionodon pardicolor), cầy hương (Viverricula malaccensis), mèo rừng (Prionailurus bengalensis), sóc bay đuôi trắng (Petaurista petaurista), sóc bay sao (Petaurista elegans), gà lôi trắng (Lophura nycthemera), gà so ngực gụ (Arborophia charltoni), rắn hổ mang (Naja naja), rắn sọc dưa (Colecognathus radiara), trăn đất (Python molurus), rùa núi vàng (Indotestudo elegata), rùa hộp ba vạch ( Cuora trifasciata), kỳ đà nước (Varanus solvator), sa giông Việt Nam (Tylototriton vietnamensis), tắc kè (Gecko gecko), ếch cây sần (Theloderma corticule)... cùng các loài bướm quý hiếm: Bướm phượng đuôi kiếm răng tù (Teinopalpus imperialis), bướm phượng đuôi kiếm răng nhọn (Teinoplpus aureus), bọ hung năm sừng (Eupatorus graciticornis) và hàng trăm các loài thủy sinh vật có giá trị kinh tế cao. Đây là nguồn tài nguyên đa dạng sinh học, một quỹ gen tự nhiên rất quý giá, còn ít ỏi trong tự nhiên ở Việt Nam nhưng lại đang hiện hữu ở khu rừng đặc dụng Phia Oắc, mặc dù với số lượng của từng loài không cao lại đang trong tình trạng bị đe dọa mất dần. Tuy vậy đây là vốn vô cùng quý hiếm mà thiên nhiên đã ban tặng. Là nền tảng cung cấp các dịch vụ trong chiến lược phát triển KT-XH của Cao Bằng nói chung và huyện Nguyên Bình nói riêng. Chúng là tiềm năng cung cấp lương thực, thực phẩm, thuốc chữa bệnh, thụ phấn cho cây trồng, là nơi lưu giữ và sản sinh ra các nguồn nước ngọt sạch. Không những thế rừng núi Phia Oắc - Phia Đén còn là khu rừng đầu nguồn quan trọng của Nguyên Bình và các vùng lân cận, là bức rèm xanh góp phần giảm thiểu các hiện tượng cực đoan của khí hậu trong bối cảnh biến đổi khí hậu hiện nay. Là tấm màng xanh có khả năng lọc sạch các chất ô nhiễm do các hoạt động khai thác khoáng sản, góp phần ngăn ngừa thiên tai, trượt lở xói mòn đất, lũ lụt. Điều không kém phần quan trọng là rừng lùn, rừng rêu, rừng nguyên sinh cùng các loại rừng khác trong khu vực chính là kho tàng hấp thụ cacbon. Theo các nhà khoa học cứ một hecta rừng xanh có độ che phủ tốt trong 60 phút có thể hấp thụ được 8kg CO_2, có thể thanh lọc được từ 50 – 70 tấn bụi trong một năm, một cây trong khu rừng ẩm có khả năng chuyển đổi 400 lít nước mỗi ngày. Nếu giữ được một khu rừng nguyên sinh với diện tích khoảng 1 vạn hecta, có khả năng cung cấp hai vạn tấn oxy, bảo toàn được 8000 tấn nước mưa, giữ được 2,3 tỷ m³ đất khỏi bị xói mòm, và còn là môi trường sinh sống cho hàng vạn loài sinh vật. Rừng núi Phia Oắc - Phia Đén và các vùng lân cận còn có khả năng ngăn chặn hoặc làm giảm ô nhiễm của tiếng ồn, do các loài thực vật ở đây có lá dày, mọng nước, có cuống là dài, to... góp phần làm giảm các khí thải SO₂, Nitrat oxide và hấp thụ các chất gây ô nhiễm như NO₂, CO₂, NH₄...

Rõ ràng, giá trị về rừng và ĐDSH của khu rừng đặc dụng Phia Oắc - Phia Đén ở huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng có đầy tiềm năng để phát triển du lịch sinh thái, du lịch nghiên cứu khoa học tự nhiên và xã hội, cùng với giá trị tinh thần và giá trị tâm linh, giá trị về thẩm mỹ, là không gian sinh động có vai trò không nhỏ trong việc khám phá nâng cao kiến thức về giá trị của hệ tự nhiên, cũng như các bản sắc văn hóa của cư dân địa phương, nâng cao lòng yêu thiên nhiên, yêu đất nước, yêu quê hương bản làng của các cộng đồng trên mảnh đất có bề dày lịch sử của Cách mạng Việt Nam.

Tuy nhiên, trong khi chưa có điều kiện hiểu biết đầy đủ và sử dụng những gì đang còn tồn tại ở đây, thì lại đang có các hoạt động khai thác khoáng sản thiếu cơ sở khoa học, khai thác không bền vững tài nguyên sinh học, là nguy cơ tiềm ẩn gây tác động xấu đến với rừng và ĐDSH trên núi rừng Phia Oắc, làm suy giảm và mất đi các HST đặc thù cùng với các loài thực vật, động vật là tài nguyên vô cùng quý giá mà thiên nhiên đã ban tặng cho bà con các dân tộc ở Cao Bằng nói chung và Nguyên Bình nói riêng.

Hiện nay, Thị xã Cao Bằng đang chuẩn bị được công nhận trở thành thành phố Cao Bằng. Đây cũng là niềm vinh dự, tự hào đồng thời cũng là trách nhiệm của cộng đồng các dân tộc trên mành đất anh hùng. Đồng bào các dân tộc ở Cao Bằng nói chung và huyện Nguyên Bình nói riêng hãy cùng với các cấp Chính quyền địa phương ra sức bảo vệ nguyên vẹn các hệ sinh thái đặc thù và đa dạng sinh học các nguồn gen tự nhiên quý hiếm ở khu vực rừng đặc dụng Phia Oắc, theo đúng Luật Bảo vệ và phát triển rừng năm 2004 cũng như Luật Đa dạng sinh học năm 2008 nhằm phục vụ cho sự nghiệp phát triển bền vững cho thế hệ ngày nay và thế hệ mai sau ở Việt Nam nói chung và Cao Bằng nói riêng./.