Theo lời các bậc cao niên, trong suốt những năm chiến tranh, khi thực dân Pháp ném bom napan phá sập ngôi đình làng nhưng cụ thị vẫn đứng hiên ngang, không hề dính mảnh bom nào.
Các cụ ở thôn Nhuận Trạch, xã Vạn Thắng, huyện Ba Vì, TP Hà Nội gọi cây thị nghìn năm tuổi ở đây với cái tên thân mật “cụ thị” vì nó gắn liền với đền thờ hoàng tử Lý Linh Lang, con thứ tư của vua Lý Thái Tông (1028-1054).
"Cụ thị nghìn tuổi" được Hội Bảo vệ Thiên nhiên&Môi trường Việt Nam công nhận là cây di sản Việt Nam năm 2011
Đây là vùng đất cổ của người Việt. Năm 1973, các nhà khảo cổ học đã tìm ra di chỉ khảo cổ Phùng Nguyên tại Gò Hện. Làng xưa có tên là làng Mơ Chùa, phủ Quảng Oai.
Các vị tiền nhân đã lập làng trên một quả đồi rộng hình bát úp. Làng có bốn cổng ra vào, con đường làng uốn lượn như mình rồng. Đầu làng có cây đa và cây thị cổ thụ nhưng giờ chỉ còn lại cây thị tỏa bóng râm mát.
Cây thị có thân to, chu vi 12,5m; chiều cao cả tán 32m; gốc có bạnh vè, chu vi 15m. Ông Nguyễn Minh Thiện, 69 tuổi, thôn Nhuận Trạch, cho biết “Không biết cây thị được trồng hay tự mọc mà chỉ biết có từ khi ngôi đền cổ được xây từ thời Lý, thờ Linh Lang Đại Vương”.
Cây được trồng cạnh ngôi đền cổ và nó đã trở thành một phần máu thịt của người dân Nhuận Trạch. Tương truyền đền được xây từ thời Lý, thờ hoàng tử Lý Linh Lang.
Nhìn từ xa, cây thị nghìn năm tuổi khép tán giống hình con voi soi bóng xuống mặt hồ và bao trùm ngôi đền thờ hoàng tử Lý Linh Lang, con thứ tư của vua Lý Thái Tông (1028-1054).
Tương truyền, hoàng tử Linh Lang đã tham gia trận đánh quân Tống xâm lược trên phòng tuyến sông Cầu và hy sinh tại đó. Đền thờ chính hoàng tử Linh Lang hiện nay chính là đền Voi Phục, Hà Nội.
Một số lão niên ở thôn Nhuận Trạch còn kể hàng loạt về sự kiện mang màu sắc tâm linh liên quan đến cây cổ thụ này và người dân địa phương đã coi đây như vật báu của cộng đồng.
Trong suốt những năm chiến tranh, dưới bóng cây thị, nhiều đơn vị du kích, bộ đội đã chọn làm nơi ẩn nấp và luyện tập. Điều kỳ lạ là, tháng 6/1954, khi thực dân Pháp ném bom napan phá sập ngôi đình làng nhưng cây thị vẫn và ngôi đền lại không hề dính mảnh bom nào.
Những năm kháng chiến chống Mỹ, cây thị và ngôi đền là nơi trú ẩn của những đơn vị chủ lực về đây sơ tán như sư đoàn 305, trung đoàn 1506 Bộ Tư lệnh Công binh.
Trải qua những năm kháng chiến chống Pháp và Mỹ, cụ thị vẫn đứng hiên ngang, xanh tốt cho đến ngày nay. Với sự chăm sóc của nhân dân trong thôn, hiện nay “cụ thị” đã phát triển thành hai nhánh, sáu cành.
Ông Nguyễn Văn Mẫn, trưởng thôn Nhuận Trạch, vui mừng “Cây thị không chỉ đơn thuần là một cây tự nhiên mà đã trở thành một phần máu thịt của người dân Nhuận Trạch, vừa là chứng nhân, điểm tựa về tinh thần cho cả cộng đồng lại vừa biểu thị của sức mạnh, sự trường tồn nơi đất lành. Bởi thế, trong thời gian qua, dù chưa có ai vận động và không có cơ quan nào tài trợ, nhưng bà con vẫn tự giác bảo vệ,
chăm sóc cây cổ thụ và ngôi đền cổ này”.
Anh Thư
(MOITRUONG.COM.VN)